1912 – w okręgu Bielska i Białej powstają pierwsze męskie drużyny skautowe. W Białej i w powiecie bialskim tj. w Buczkowicach, Komorowicach, Mesznej, Mikuszowicach, Rybarzowicach, Straconce i Szczyrku przy gniazdach Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” (przynależnych do Okręgu Żywieckiego) oraz w powiecie bielskim tj. w Czechowicach i Dziedzicach (przynależnych do Okręgu Cieszyńskiego).
1915 – powstaje zastęp, następnie w 1916 I Bialska Drużyna Skautek im. Józefa Piłsudskiego w Gimnazjum Realnym w Białej, która podlegała Polskiej Organizacji Skautowej w Piotrkowie Trybunalskim.
1923 – rozpoczyna działalność I Drużyna Harcerzy przy Państwowym Gimnazjum w Białej Krakowskiej.
1924 – rozpoczyna działalność II Drużyna Harcerzy im. Mickiewicza a przy Państwowym Seminarium Nauczycielskim Męskim w Białej Krakowskiej.
1925 – W październiku zostaje powołana męska Komenda Miejsca w Bielsku, przemianowana w 1928r. na Komendę Hufca. Pierwszy komendant (hufcowy) – druh Roman Koncki.
Zostają założone drużyny:
- I Żeńska Drużyna Harcerska im. Emilii Plater przy Prywatnym Żeńskim Seminarium Nauczycielskim w Białej Krakowskiej,
- I Drużyna Żeńska im. Marii Konopnickiej przy Gimnazjum Polskim w Bielsku,
- I Drużyna Harcerzy im. Tadeusza Kościuszki przy Państwowym Gimnazjum Polskim w Bielsku,
- II Drużyna Harcerzy im. Ks. Józefa Poniatowskiego przy Państwowej Szkole Przemysłowej w Bielsku,
- III Drużyna Harcerzy im. Kazimierza Pułaskiego przy Szkole Wydziałowej w Bielsku,
1926 – powstaje II Żeńska Drużyna Harcerska im. Królowej Jadwigi przy Prywatnym Gimnazjum Żeńskim Św. Hildegardy w Białej Krakowskiej.
1927 – Bielskie Towarzystwo Tatrzańskie funduje Hufcowi Harcerzy w Bielsku sztandar. Siedziba Komendy Hufca znajduję się w Szkole Przemysłowej w Bielsku.
1928 – zostają powołane:
- I Drużyna im. Gen. Józefa Bema przy IV Szkole Powszechnej w Czechowicach,
- I Drużyna Harcerzy im. Józefa Londzina przy Szkole Powszechnej w Dziedzicach,
- II Drużyna Harcerzy przy Szkole Powszechnej Nr 5 w Czechowicach,
- II Drużyna Harcerzy im. Bronisława Pierackiego przy PKP w Dziedzicach,
- II Drużyna Harcerek im. Jadwigi Szejterskiej w Czechowicach,
- IV Drużyna Harcerzy – pozaszkolna im. Zawiszy Czarnego przy Domu Polskim w Bielsku.
Zostaje zawiązany Komitet Budowy Stanicy Harcerskiej na Buczu – Komitet Bielski realizuje zadanie budowy i urządzenia boisk sportowych.
1929 – Powstaje Hufiec Harcerek w Białej Krakowskiej (hufcowa phm. Janina Poniatowska) oraz w Bielsku (hufcowa Maria Ksyk).
Powstają:
- Drużyna Harcerzy im. Jana III Sobieskiego w Mikuszowicach Śląskich (organizator: Leon Łaciak),
- II Drużyna Harcerek – pozaszkolna (robotnicza) im. Królowej Jadwigi przy Domu Polskim w Bielsku,
- III Żeńska Drużyna Harcerska im. Marii Konopnickiej przy Szkole Handlowej w Białej Krakowskiej (drużynowa: Aniela Libionka).
W ogólnopolskim Zlocie Harcerskim w Poznaniu bierze udział 50-osobowa grupa harcerzy. Na Jamboree w Anglii Hufiec Bielski reprezentuje 7 harcerzy z drużyny im. T. Kościuszki.
1930 – powstają:
- Drużyna Harcerzy w Mesznej,
- I Żeńska Drużyna Harcerska im. Królewny Wandy w Dziedzicach,
- III Żeńska Drużyna Harcerska przy Szkole Zawodowej Żeńskiej Macierzy Szkolnej w Bielsku.
1931 – zostają powołane:
- Drużyna Harcerzy im. Jana III Sobieskiego w Mikuszowicach Śląskich,
- Drużyna Harcerzy im. Józefa Londzina przy Szkole Powszechnej w Jasienicy,
- Drużyna Harcerek przy Szkole Powszechnej im. Królowej Jadwigi w Lipniku,
- I Gromada Zuchowa „Krasnoludki” przy Szkole Powszechnej nr 3 w Bielsku,
- I Żeńska Drużyna Harcerska im. Emilii Plater przy Szkole Powszechnej nr 3 w Bielsku,
- I Żeńska Drużyna Harcerska im. Emilii Plater przy Szkole Powszechnej nr 4 w Czechowicach,
- III Drużyna Harcerzy im. Żwirki i Wigury przy Średniej Szkole Handlowej w Białej Krakowskiej(drużynowy: Edwin Rakoczy).
W Pradze 17 bielskich harcerzy bierze udział w Wszechsłowiańskim Zlocie (CSR). Zostaje otwarta stanica na Buczu. Hufce harcerek Bielsko i Biała Kr. Organizują własne obozy i kolonie w Jachówce i Wielkiej Wsi-Hallerowo.
1932 – powstaje Hufiec Harcerzy w Białej Krakowskiej. Pierwszy hufcowy – dh. Edward Fedorowicz.
Zostają zawiązanie:
- Gromada Zuchowa „Orlęta”,
- I Drużyna Harcerzy w Bestwinie,
- I Męska Drużyna Harcerzy im. Ks. Józefa Poniatowskiego w Kozach,
- I Żeńska Drużyna Harcerska im. Emilii Plater przy Szkole Powszechnej w Brzeszczach,
- Drużyna Harcerzy w Komorowicach,
- I (do1938, następnie V) Żeńska Drużyna Harcerska im. Marii Konopnickiej przy Szkole Powszechnej w Dziedzicach,
- I Żeńska Drużyna Harcerska im. Michaliny Mościckiej w Zabrzegu k. Dziedzic,
- II Drużyna Harcerzy im. Tadeusza Kościuszki w Kętach,
- Gromada Zuchowa (środowiskowa) „Kwiaty” w Czechowicach,
- Gromada Zuchowa „Jaskółki” przy Szkole Powszechnej w Komorowicach Śląskich,
- Gromada Zuchowa „Leśne Duszki” przy Szkole Powszechnej w Dziedzicach,
- Gromada (Drużyna) „Czerwonego Harcerstwa” TUR w Grabowicach przy Kopalni „Silesia” w Czechowicach,
- Gromada (Drużyna) „Czerwonego Harcerstwa” TUR w Kętach.
1933 – Powstają:
- I Drużyna Harcerek im. Michała Grażyńskiego przy Szkole Powszechnej w Bystrej Śląskiej,
- IV Drużyna Harcerzy im. Tadeusza Kościuszki przy Szkole Powszechnej im. T. Kościuszki w Białej,
- IV Żeńska Drużyna Harcerska im. Michaliny Mościckiej przy Państwowym Gimnazjum im. Adama Asnyka w Białej Krakowskiej,
- IV Drużyna Harcerek przy Prywatnym Gimnazjum Żeńskim Sióstr de „Notre Dame” w Bielsku,
- IV Drużyna Harcerek przy PKP w Dziedzicach,
- V Żeńska Drużyna Harcerska im. Zofii Chrzanowskiej przy Szkole Powszechnej im. Królowej Jadwigi w Białej Krakowskiej,
- V Drużyna Harcerek „Kolejowa” (przy PKP) im. Żwirki i Wigury w Bielsku,
- V Drużyna Harcerzy im. Józefa Piłsudskiego przy Rodzinie Kolejowej w Bielsku,
- Drużyna Starszoharcerska im. Lisa Kuli przy Państwowym Seminarium Nauczycielskim,
- Drużyna Harcerzy im. Stanisława Skorupki przy Szkole Powszechnej w Mazańcowicach,
- Drużyna Harcerzy im. Adama Mickiewicza przy Szkole Powszechnej w Starym Bielsku,
- Drużyna Harcerzy im. Adama Mickiewicza przy Szkole Powszechnej w Strumieniu,
- Drużyna Harcerzy przy Szkole Powszechnej w Zarzeczu,
- Związek Drużyn im. Kapitana Jana Łyska w Jaworzu,
- Związek Drużyn w Międzyrzeczu,
- Drużyna Harcerzy im. Bronisława Pierackiego „Kolejowa” w Dziedzicach,
- Gromada Zuchowa przy Prywatnym Gimnazjum Żeńskim Sióstr dr Notr Dame w Bielsku,
- Drużyna Harcerek im. Michaliny Mościckiej w Szkole Podstawowej w Zabrzegu,
- Gromada Zuchowa przy Szkole Powszechnej w Zabrzegu.
W Jamboree w Gödöllö na Węgrzech bielski hufiec reprezentuje 5 osobowa delegacja. Powstaje Harcerski Klub Narciarski (przewodniczącym zostaje Marian Przetocki) i Harcerskie Koło Szybowcowe w Bielsku (organizator Zygfryd, Jan Spila).
Na obozie szybowcowym w Polichnie, w wyniku zderzenia się dwóch szybowców w dniu 28.10.1933 ginie tragicznie pierwszy bielski hufcowy Roman Koncki.
1934 – Powstają:
- I Drużyna Harcerzy przy Szkole Powszechnej w Lipniku,
- I Drużyna Harcerzy im. ks. Londzina w Dziedzicach,
- I Gromada Zuchowa „Muchomorki” przy Szkole Powszechnej im. Królowej Jadwigi w Białej Krakowskiej,
- II Gromada Zuchowa „Leśne Duszki” przy Szkole Powszechnej w Lipniku,
- III Gromada Zuchowa „Krasnoludki” przy Szkole Powszechnej w Straconce,
- IV Gromada Zuchowa „Plastusie” przy Szkole Powszechnej w Wilkowicach,
- V Dromada Zuchowa „Pszczółki” przy Szkole Powszechnej w Dankowicach,
- Drużyna Harcerzy im. Wł. Warneńczyka w Czechowicach-Lipowcu,
- Gromada Zuchowa w Czechowicach-Lipowcu,
- Drużyna Harcerek im. Elizy Orzeszkowej przy Szkole Powszechnej w Dankowicach,
- Drużyna Harcerek przy Szkole Powszechnej w Lipniku,
- Drużyna Harcerek przy Szkole w Straconce,
- Drużyna Harcerek im. Emilii Plater przy Gimnazjum Ogólnokształcącym w Kętach,
- Drużyna Harcerek im. Zofii Chrzanowskiej przy Szkole Powszechnej w Kętach,
- Drużyna Harcerek im. Marii Curie – Skłodowskiej przy Szkole Powszechnej w Wilkowicach,
- zastęp harcerski przy Niemieckim Gimnazjum w Bielsku, który w roku następnym przekształca się w drużynę,
- Harcerski Zespół Pilotów Szybowcowych w Bielsku,
- Gromada Czerwonych Harcerzy (TUR) w BIałej Krakowskiej.
W składzie 7-osobowym delegacja bielskiego hufca bierze udział w Złazie Starszoharcerskim w Żabiem. Przy komendzie hufca bielskich harcerzy powstaje samodzielna Sekcja Harcerski Klub Sportowy – pierwszym sekcyjnym Stanisław Pacut
1935 – powstają drużyny:
- I Drużyna Harcerzy im. J. Piłsudskiego przy Szkole Powszechnej w Wilkowicach
- II Drużyna Harcerek przy Szkole Powszechnej nr 2 w Czechowicach
- Drużyna Harcerek im. Marii Curie –Skłodowskiej przy Szkole Powszechnej w Kozach
- VI Drużyna Harcerzy przy Gimnazjum z językiem wykładowym niemieckim w Bielsku
- Drużyna Harcerek przy Szkole Powszechnej nr 1 w Czechowicach-Lipowcu
- Gromada Zuchowa „Dzieci Słońca” przy Szkole Powszechnej im. T.Kościuszki w Białej
- Drużyna Harcerek im. Bł. Kingi przy Szkole Powszechnej w Bulowicach
- Gromada Zuchowa przy Szkole Ćwiczeń w Seminarium Nauczycielskim w Białej Krakowskiej
Rozpoczęto budowę Domu Harcerza w Mikuszowicach Śląskich.
Delegacja 98 bielskich, 30 bialskich harcerzy oraz 35 bielskich i 48 bialskich harcerek wyjeżdża na Jubileuszowy Zlot ZHP w Spale.
Delegacje bielskiego i bialskiego hufca harcerzy z ziemią z grobów żołnierskich w Lipniku w październiku wyjeżdżają na rowerach do Krakowa celem uczestnictwa w usypywaniu Kopca Józefa Piłsudskiego na Sowińcu.
Przy Komendzie Hufca Harcerek w Białej powstaje KPH – przewodniczącą zostaje dr Zofia Bastgen.
1936 – powstają drużyny:
- VI Drużyna Harcerzy (środowiskowa, robotnicza) im. Jana Kilińskiego przy Warsztacie Sukienniczym Micherdzińskiego w Białej,
- Gromada „Czerwonych Harcerzy” (TUR) w Kozach.
Komenda Hufca Bielsko tworzy z drużyn harcerzy rejonu Czechowic i Dziedzic Podhufiec i mianuje jego komendantem Stanisława Dutkę.
Harcerzy z Bielska i powiatu biorą udział w otwarciu Lotniska LOPP w Aleksandrowicach
1938 – w Białej Krakowskiej powstaje Krąg Starszoharcerski „Kozice” dla harcerek po szkołach zawodowych i średnich oraz Zastęp Żeglarski „Piratów” przy VI DH im. J.Kilińskiego.
Na V Jamboree Skautów w Yogelenzang w Holandii Tadeusz Puchajda leci szybowcem Sokół na holu
1938 – dnia 18 września do użytku zostaje oddany wybudowany Dom Harcerza (Harcówka) w Mikuszowicach Śląskich.
Na terenie Hufców Bielsko i Biała Krakowska powołane zostaje Pogotowie Harcerek na wypadek wojny. Powstaje X Drużyna Harcerzy im. ks. J. Londzina w Zabrzegu.
Powołane zostają Hufce Harcerzy i Harcerek w Dziedzicach – komendanci: druh Stanisław Dutka i druhna Wanda Mrozek.
1939 – rozkazem GK ZHP dna 10 czerwca zostaje powołane Pogotowie Harcerzy (komendant – phm. Józef Drożdż). Jego siedziba mieściła się w Szkole Przemysłowej w Bielsku. W ostatnim dniu sierpnia powołano do służby w Bielsku i Białej Krakowskiej Harcerski Batalion Wartowniczy.
Dnia 1 września wybucha wojna. Batalion Wartowniczy zostaje uzbrojony z magazynów Przysposobienia Wojskowego w Liceum w Białej.
Pod naporem wojsk niemieckich grupa licząca 150 członków Pogotowia Harcerzy wycofuje się w kierunku Krakowa. Dnia 25 września dh Drożdż we Lwowie rozwiązuje Pogotowie. Broń zostaje zakopana, a członkowie małymi grupami wracają do Bielska. Rozpoczyna się działalność konspiracyjna.
1939 – 1945 – działalność konspiracyjna hufców w strukturach Polski Podziemnej.
1945 – po wycofaniu się wojsk niemieckich następuje natychmiastowa reaktywacja harcerstwa na terenie miast Bielska i Białej. W lutym odbyło się pieerwsze powojenne spotkanie bielskich instruktorów i instruktorek z byłym komendantem Chorągwi Śląskiej Janem Grzbielą. Tworzy się grupa harcerska do ochrony mienia miejskiego przed rabunkiem (leków, sprzętu turystycznego, sportowego, żeglarskiego i szybowcowego. Na czele grupy staje druh Tadeusz Puchajda.
W maju następuje powołanie Beskidzkiego Hufca Harcerzy Bielsko i Biała Krakowska – Hufcowy Leon Łaciak, Beskidzkiego Hufca Harcerek w Bielsku – hufcowa Aniela Wideł, Beskidzkiego Hufca Harcerek w Białej Krakowskiej – hufcowa Zofia Pacut oraz Hufca Harcerek w Dziedzicach – Hufcowa Joanna Janusz. Siedziby bielskich hufców zostają przeniesione do Domu Harcerza przy ul. Zdrojowej 11 w Bielsku.
W czerwcu odbył się Zlot Drużyn z hufców bielskich i bialskich w Międzybrodziu Bialskiego w ramach Dni Morza w którym wzięło udział około 1 000 osób.
Rozpoczyna działalność Harcerska Spółdzielnia „Beskid”. Reaktywuje się Koło Szybowcowe i Klub Narciarski.
1946 – delegacja harcerzy z Bielska i Białej w dniach 12-14.04.1946 bierze udział w I Ogólnopolskim Zlocie Młodzieży w Szczecinie.
1947 – reprezentacja Hufca bierze udział w Harcerskich Mistrzostwach Narciarskich w Zakopanem, gdzie harcerze z Bielska zdobywają Mistrzostwo Polski w biegu patrolowym.
Dnia 8 kwietnia – odbywa się wręczenie sztandaru Beskidzkiemu Hufcowi Harcerzy w Bielsku i Białej.
1948 – Zostaje zorganizowana Międzyszkolna Drużyna im. Fryderyka Chopina – orkiestra harcerska (Władysław Bukowski).
W czerwcu hufiec harcerzy organizuje na kąpielisku miejskim I Ogólnopolskie Harcerskie Mistrzostwa Pływackie.
Beskidzki Hufiec Harcerek w Białej Krakowskiej otrzymuje sztandar.
22.VII. – Zlot Młodzieży Polskiej we Wrocławiu powołuje do życia Związek Młodzieży Polskiej. ZHP rozwiązuje starszoharcerskich drużyny pozaszkolne.
1949 – Podział Beskidzkiego Hufca Harcerzy na: Hufiec Harcerzy w Bielsku oraz Hufiec Harcerzy w Białej Krakowskiej.
4.10.1949 – Rozwiązanie ZHP i utworzenie przy Związku Młodzieży Polskiej Organizacji Harcerskiej Polski Ludowej działającej do 1956 roku.
1956 – w Zjeździe Łódzkim, który reaktywuje działalność ZHP reprezentuje bielskie harcerstwo Czesław Bałuk. Powołanie Hufców: Miasto Bielsko-Biała oraz Powiat Bielsko-Biała. Siedziba Komendy – przy ul. Cieszyńskiej.
Rozkaz Komendanta Hufca Beskidzkiego L. 1/57:
1957 – 20 marca połączenie Hufców Miasto i Powiat – powstaje Hufiec Beskidzki ZHP. Komendantem zostaje dh Józef Drożdż.
Rozpoczynają działalność kręgi drużynowych: zuchowych „Skrzaty Beskidzkie” pod kierownictwem Czesława Bałuka,harcerek „Pasieka” pod kierownictwem Anielii LIbionki oraz harcerzy „Ptaki Beskidzkie” pod kierownictwem Leona Łaciaka.
1958 – Hufiec otrzymuje uprawnienia do samodzielnego kształcenia drużynowych. Kursy drużynowych odbywają się na obozie letnim w Turawie i zimowisku w Szczyrku.
1959 -odbywają się odwiedziny Naczelniczki ZHP hm. Zofii Zakrzewskiej w Hufcu Beskidzkim (10.IV i 26.IX) – spotkania z kadrą i drużynowymi.
1960 – 1 maja Hufiec otrzymuje Dom Harcerza przy ul. Chopina 3, dn. 5 czerwca otrzymuje sztandar. W Jaworzu Nałężu postawiono Pomnik Grunwaldzki z inicjatywy hufca, wg projektu Komendanta Hufca hm. Tadeusza Górala i współwykonawstwa z Urszulą Filek.
1961 – wprowadzenie corocznych obchodów w miesiącu czerwcu „Dnia Zucha i Harcerza”, prowadzonych w formie turnieju gier i zabaw na terenach zielonych miasta z pokazem osiągnięć, sprawności i umiejętności wojskową. Objęcie hufca patronatem przez wojskową jednostkę artyleryjską. Szybki rozwój jednostek specjalnościowych – łączności, żeglarskich, czerwonych beretów, przeciwpożarowych, sanitarnych, służby ruchu drogowego, artystycznych. Przy Hufcu działa Radiostacja Harcerska. W Rudnikach grupa harcerzy po wizycie na Śląsku pierwszego kosmonautę Jurija Gagarina uzyskując jego autograf i zdjęcie do Kroniki Hufca
1962 – Obóz Hufca w Chrząszczewie odbudowuje w czynie społecznym świetlicę środowiskową dla dzieci wiejskich.
1963 – obchody 700-lecia Bielska-Białej – program harcerski w drużynach zmierza do poznania historii miasta. 4.III.1963 Hufiec jest organizatorem IX Ogólnopolskich Igrzysk Zimowych – reprezentacja Hufca zajmuje I miejsce. Chorągiew Katowicka powierza hufcowi organizację w miesiącu lipcu na „Błoniach” w Mikuszowicach Śląskich obozu w ramach Międzynarodowej Akcji Letniej ZHP „Malta 63” (komendantką hm. Aniela Libionka) . Z pomocą wojska odbywają się I Manewry Techniczno Obronne Hufca Beskidzkiego ZHP (ok. 800 harcerzy). 27.X.1963 – Walentyna Tierieszkowa, pierwsza kosmonautka, goszczona jest w mieście i w Hufcu Beskidzkim ZHP – dokonuje wpisu do kroniki hufca.
1963 – Powstaje baza obozowa hufca na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej –działająca w ramach Harcerskiej Akcji Letniej „Zamonit” początkowo w Boguchwałowicach a od 1965 roku w Siewierzu.
1966 – Rok Tysiąclecia Państwa Polskiego. Całoroczna działalność drużyn nawiązuje do historii i tradycji narodu. Udział Hufca w Zlocie Młodzieży z okazji 1000-lecia w Warszawie. Otwarcie Szkoły Podstawowej nr 21 – znanej pod nazwą „Harcerska” – dyrektorem hm. Jan Filip.
1967 – Rozpoczęcie budowy stałej bazy obozowej hufca w Siewierzu. Wprowadzenie na teren ośrodka bazy dla kolonii zuchowej (wieloletnią komendantką hm. Aleksandra Damek).
1968 – Podział hufca na sześć rejonów: Bielsko – komendantką Kamila Machnicka, Biała – komendantką Krystyna Duźniak, Północ – komendantem Leon Czylok, Południe (Szczyrk i okoliczne wsie) komendantem Józef Kurowski, Wschód – komendantem Józef Radoń, Zachód – komendantką Zofia Hernas. Powstaje Harcerski Klub Krótkofalarski SP9ZHS „Beskid” prowadzony przez Władysława Pietrzykowskiego.
1969 – Na Zlocie z okazji 50 rocznicy Powstań Śląskich pod wieżą spadochronową w Katowicach bielscy harcerze zajmują I miejsce za organizację biwaku, Naczelnik ZHP dekoruje sztandar Hufca Krzyżem za Zasługi dla ZHP a Komendant Chorągwi Odznaką „Harcerskiej Służby Ziemi Śląskiej”. Hufiec organizuje wspólnie z SKKT Rajdu Górskiego w pobliskich Beskidach.
1970 – Rok intensywnych działań harcerstwa na rzecz ochrony środowiska w mieście i na terenie ośrodka obozowego w Siewierzu (posadzono ok.6 tys., drzew, 4 tys., krzewów, obsadzono 6 hektarów lasu, postawiono groblę i zbudowano zbiornik do kąpieli i kajakowania).
Z inicjatywy i z udziałem Szczepu „Łazików Górskich” i ich komendanta Antoniego Kościelnego Hufiec organizuje I Ogólnopolski Rajd Beskidzki ZHP – uczestniczyło ok. 800 harcerek i harcerzy.
Literatura
- KLISTAŁA Jerzy, Harcerstwo w miastach i powiatach Bielska i Białej w latach 1925-1949: relacje, wspomnienia, życiorysy, Prasa Beskidzka, 2005.
- DROŻDŻ Józef, KALENDARIUM Hufców ZHP Bielsko-Biała Krakowska w latach 1925-1985, mps.
- MALAWSKI Józef, Historia ZHP w Bielsku i Bielsku-Białej – Lata 1924-1945 (część pierwsza), 1981, mps.
- FIETKIEWICZ Olgierd (red.), Leksykon harcerstwa. Wyd. I. Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, 1988.
- KIEWICZ Adam, Harcerstwo w Polsce Ludowej, Druk „Jakopol”, 2003.
- LEJAWKA Zbigniew, Wspomnienia przedstawione fotografią druha przybocznego IV DH im. Zawiszy Czarnego.
- WÓJCICKA Krystyna (red.) Kossowska Ewa, Ceremuga Teresa, NASI WODZOWIE : Komendanci Hufców ZHP w Bielsku-Białej w latach 1925-2015, Bielsko-Biała, 2015.
- Materiały z archiwum Harcerskiej Izby Tradycji Hufca Beskidzkiego ZHP
